Anh em có bao giờ ngẫm: mỗi lần mình đưa ra một lựa chọn, thì những khả năng còn lại tụi nó đi đâu, sống ra sao? Và rồi phát hiện ra thứ gọi là thuyết đa vũ trụ nghe bảo mỗi lựa chọn ta không chọn, vũ trụ tạo ra hẳn một dòng đời khác, nơi mình có thể đang sống chill hơn, giàu hơn hoặc… ngầu hơn! Thứ tưởng như chỉ có trong phim, nay lại được vật lý lượng tử nghiên cứu hẳn hoi. Vậy, có thật mình đang sống giữa vô số thế giới?
Thuyết đa vũ trụ là gì?
Anh em từng đứng giữa một ngã ba cuộc đời và tự hỏi: “Nếu lúc đó mình chọn khác đi, thì bây giờ sẽ ra sao?” DR.DOM cũng từng y chang vậy và đó là lúc tui bắt đầu tìm hiểu về thuyết đa vũ trụ. Đây không phải chiêu trò của phim ảnh, mà là một lý thuyết vật lý nghiêm túc cho rằng: mỗi quyết định anh em đưa ra – hoặc bỏ qua – đều tạo nên một vũ trụ song song, nơi các khả năng bị bỏ lỡ vẫn đang tiếp diễn.
Chọn rẽ trái, một dòng thời gian hình thành. Đứng yên, một thực tại khác trôi qua. Tưởng tượng giống như cây bút cảm ứng viết lên mặt hồ đa chiều mỗi nét vẽ là một chiều không gian mở ra theo hướng riêng. Mỗi phiên bản của anh em trong các vũ trụ đó đang sống tiếp những gì mình không chọn. Nghe lạ tai, nhưng lý thuyết này được các nhà vật lý lượng tử như Hugh Everett đề xuất từ thập niên 1950.
Lý thuyết này bắt nguồn từ nguyên lý siêu vị nơi một hạt có thể ở nhiều trạng thái cùng lúc cho đến khi bị quan sát. Khi “chốt đơn” một kết quả, các khả năng còn lại không biến mất mà tồn tại ở một vũ trụ khác. Vũ trụ như một cây nấm linh chi nhiều nhánh – không nhánh nào vô nghĩa, chỉ là mình không đi qua nó thôi.
Ngày nay, thuyết đa vũ trụ được nhiều nhà vật lý mở rộng qua lý thuyết dây, vũ trụ lạm phát và cả điện ảnh đại chúng. DR.DOM không đùa đâu: anh em đang đọc bài này ở một chiều không gian, nhưng biết đâu ở vũ trụ khác, anh em là người viết còn tôi thì đang… phát biểu TED Talk về cà phê lượng tử.
Có bao nhiêu vũ trụ ngoài kia?
DR.DOM không đếm được đâu, thiệt! Nhưng các nhà khoa học thì đưa ra kha khá giả thuyết để cố gắng “gỡ rối” cho khái niệm có bao nhiêu vũ trụ. Tạm chia thành ba trường phái chính:
Đa vũ trụ lượng tử (Many-Worlds Interpretation)
Mỗi khi một sự kiện lượng tử xảy ra – ví dụ: anh em lật đồng xu – thì vũ trụ sẽ tách ra làm hai: một vũ trụ nơi đồng xu ngửa, và một vũ trụ nơi đồng xu sấp. Đó là lý do vì sao tui hay bảo: mỗi lần anh em chọn mì gói thay vì cơm, có khi ở đâu đó có một “anh em khác” đang ăn bún riêu hoặc đang theo chế độ eat-clean cực gắt.
Đa vũ trụ vũ trụ học (Cosmic Inflation)
Sau vụ nổ Big Bang, không gian giãn nở cực nhanh, như bắp rang trong lò vi sóng. Trong quá trình đó, từng “cục bắp” (tức từng bong bóng không gian) sẽ thành một vũ trụ riêng – với định luật vật lý, hằng số và thời gian khác biệt. Kiểu như vũ trụ ta đang sống chỉ là một phòng trọ trong khu chung cư vô tận.
Đa vũ trụ toán học (Mathematical Multiverse)
Cái này hơi “căng não” tí: nếu mọi cấu trúc toán học đều có thể tồn tại như một thực tại, thì tất cả những gì có thể mô tả bằng toán học – đều là một vũ trụ. Có thể có một vũ trụ nơi 1 + 1 = 3 mà không ai phản đối!
Tưởng tượng anh em đang đứng giữa ngã ba đường. Rẽ trái, một vũ trụ mở ra. Đi thẳng, vũ trụ thứ hai hình thành. Và nếu anh em… quay đầu xe vì quên mang khẩu trang xin chúc mừng, mình vừa “spawn” thêm một vũ trụ thứ ba!
Marvel và cú bẻ vũ trụ khiến thuyết đa vũ trụ hot rần rần
Không thể nói về thuyết đa vũ trụ mà bỏ qua Marvel – studio giải trí từng khiến cả thế giới ngồi ôm đầu vì… timeline rối như mỳ Ý. Chính MCU đã biến một khái niệm khoa học khô khan thành bom tấn điện ảnh cực kỳ cháy nổ.
Bắt đầu với Doctor Strange in the Multiverse of Madness, Marvel chính thức “đạp tung” cánh cổng đa vũ trụ. Trong đó, mỗi phiên bản Doctor Strange sống ở một thực tại khác nhau: có ông nghiêm túc, có ông thành zombie, có ông… emo chơi piano như đi thi Rap Việt.
Hay như Spider-Man: No Way Home, ba phiên bản Người Nhện từ ba vũ trụ khác nhau cùng tụ về một nơi thứ mà trước đây chỉ có trong fanfic, nay thành sự thật. Đó là lúc khán giả lần đầu “ngộ” ra: à, đa vũ trụ không phải là trò viễn tưởng, mà là bối cảnh mới cho những câu chuyện đã cũ.
Còn Loki một trong những series tiên phong khai phá đa vũ trụ lại là cú chốt cực khét. Tập cuối mùa 1 hé lộ rằng vũ trụ không chỉ có một dòng thời gian, mà có cả đống nhánh rẽ và mỗi nhánh dẫn tới một thực tại khác nhau. Thậm chí còn có… cá sấu Loki.
Marvel đã tận dụng khái niệm có bao nhiêu vũ trụ để xây dựng những kịch bản khó lường, nơi bất kỳ nhân vật nào cũng có thể trở lại, dù đã chết, giải nghệ, hay… đang ở vũ trụ khác cày TikTok.
Chốt lại, DR.DOM công nhận một điều: không cần là nhà vật lý, chỉ cần xem phim Marvel, anh em cũng sẽ có cái nhìn cơ bản – mà lại vui – về thuyết đa vũ trụ.
Gặp chính mình ở vũ trụ khác – nghe kỳ nhưng không hẳn là mơ mộng
Nếu đa vũ trụ tồn tại, thì điều gì ngăn ta gặp chính mình – nhưng ở dạng khác? Khoa học gọi đó là “bản sao liên vũ trụ” – một phiên bản của chính bạn trong vũ trụ khác. Trong bối cảnh này, thuyết thế giới gương giả định cũng là một nhánh thú vị, cho rằng mỗi vũ trụ là một phiên bản phản chiếu của vũ trụ khác, với những biến thể nhỏ nhưng quan trọng. Không đùa đâu, DR.DOM từng mơ thấy mình ở một vũ trụ… làm đầu bếp cho Thor, chuyên nấu bún chả Asgard.
Mỗi bản sao có thể là bạn – nhưng trong hoàn cảnh khác: giàu hơn, xui hơn, trầm tính hơn, thậm chí là ác nhân. Những lựa chọn khác nhau tạo nên hành trình khác nhau. Và giả sử một ngày, công nghệ cho phép du hành vũ trụ, bạn sẽ dám gặp lại chính mình chứ? Thế giới lượng tử với những hiện tượng kỳ lạ như sự chồng chập và vướng víu lượng tử, cũng góp phần làm phong phú thêm các giả thuyết về đa vũ trụ.
Kết luận
Thuyết đa vũ trụ không dành riêng cho phim Marvel hay mấy tay khoa học đầu bù tóc rối đâu nha! DR.DOM thấy nó như một lời nhắc nhẹ: mỗi ngày sống là một dòng đời độc nhất. Không cần cánh cửa không gian, cũng chẳng cần công nghệ xuyên vũ trụ, chỉ cần anh em chọn điều làm mình vui, sống thật với chính mình – thì ở vũ trụ này, mình đã là phiên bản tuyệt nhất rồi. Thế là đủ, đúng không?
